Mikołaj Rej ( pseud. Ambroży Korczobok Rożek) był pierwszym z wybitniejszych przedstawicieli renesansu w Polsce, a przy okazji niezwykle barwną i dość kontrowersyjną postacią polskiej literatury.

Urodził się w 1505 roku w Żórawnie koło Halicza. Był synem szlacheckim. Jego matka to Barbara Herbutówna, a ojciec Stanislaw z rodu Okszych. O rodzinie wypowiadał sie wieloletni przyjaciel domu Andrzej Trzecieski:

?A byl to naród tych Rejow zawżdy cichy, skromny, poczciwy, nie bawiąc się nigdy żadnymi świeckimi sprawami, tylko zawżdy spokojnego a poczciwego żywota ślacheckiego używali?

Czy taki dom sprzyjał wszechstronnemu rozwojowi syna? Na pewno tak, ale Mikołaj miał rogatą duszę i wszelkie wysiłki ojca związane z wykształcenie syna nie przynosiły oczekiwanych rezultatów.

Pierwsze nauki Mikołaj pobierał w Skalmierzu ( 2 lata) i we Lwowie.( 2 lata) Na rok trafił do Akademii Krakowskiej, ale, jak sam pisał, nauka nie pociągała go zbytnio i zawsze wolał biegać po polach i polować, niż spędzać żmudne godziny nad książkami.Wszystko się jednak zmieniło, gdy ojciec wysłał syna na dwór magnacki. Rej został sekretarzem na dworze Andrzeja Tęczyńskiego i pełnił tę funkcję przez 5 lat. W tym czasie uzupełniał braki w wykształceniu. Za namową Tęczyńskiego zgłębiał tajniki łacińskiej gramatyki, a o swoich trudnych doświadczeniach tak pisał w ? Żywocie czlowieka poczciwego?:

? A jakichże się nauk do tak śwętych obyczajów albo tak wdzięcznego żywota pytać, albo się ich uczyć masz? Pewnieć nie gramatyki, która tylko szczebiotać a słówek obleśnych wykręcać uczy, i to z niemałym zatrudnieniem główek młodych, którzy się po tym i powoli nauczyć może, gdy weźmie pochop z onych dziwnych wymowiec a z onych pięknych słów łacińskich, których i końca nie masz?

W 1530 roku, czyli w wieku 25 lat ożenił sie z bogatą Zofią Kosnówną. Okazał się doskonałym i zapobiegliwym gospodarzem, dzięki czemu doszedł wkrótce do znacznego stanu posiadania. Warzył dobre piwo, dzięki czemu nie musiał sie troszczyć o materialne zabezpieczenie rodziny. Założył miasteczka: Rejowiec i Oksza, ponieważ takim herbem rodowym się chlubił.

Rej wspierał reformację ; w latach 60. zakładał zbory w swych włościach i bezwględnie wyrzucał z nich katolickich księży.Był głośnym działaczem obozu reformacji i dlatego często uczestniczył w synodach kalwińskich. W 1548 przeszedł na luteranizm, a potem na kalwinizm Brał czynny udział w życiu politycznym kraju, jeżdził na sejmy i bronił różnowierców. Reformację wspierał w swoich pismach, m.inn. w ? Postylli Pańskiej?, ktora miała charakter kazań i w komentarzu do biblijnej księgi ? Apokalipsis? . Zmarł w 1569 roku prawdopodobnie w Rejowcu.

Bardzo znanym dziełem Reja jest wierszowany dialog ? Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem i Plebanem? ogloszona drukiem w 1543 roku. Jest to pełna satyrycznych obrazków krytyka stanowa, zwłaszcza Pana i Plebana, natomiast chłop zyskuje w tym dziele wyraźną osobowość.

Najobszerniejszym dziełem Reja jest ? Wizerunek własny żywota czlowieka poćciwego?l iczący 12 tysięcy wersów pisanych 13 ? zgloskowcem. Utwór powstał w 1558 roku. Jest to przeróbka Palingeniusza ? Zodiacus vitae? i przedstawia wędrówkę szkającego prawdy mlodzieńca do 12 filozofów. Język Reja jest rubaszny, dosadny, ale dzięki temu obrazowy i żywy. Pisarz nie dorównł kunsztem Janowi Kochanowskiemu, ale propagując literaturę w języku narodowym zyskał miano ?Ojca literatury polskiej?, choć złośliwi mówią, ze pisał po polsku, bo niezbyt dobrze władał łaciną...

Najważniejszym dziełem życia Reja jest ? Źwierciadło?. Trzon tego zbioru stanowi ? Żywot czlowieka poćciwego?, który jest renesansowym wizerunkiem idealnego ziemianina żyjącego w harmonii z przyrodą od kołyski do śmierci. Każdej z trzech części utworu przypada jeden etap życia czlowieka. Punktem odniesienia dla rytmu życia człowieka jest przemiennośc pór roku. Utwór Reja określany jest mianem arcydzieła polskiej prozy, ponieważ przejawia ogromne walory stylu, niezwykle żywego, dynamicznego, opisowego, pełnego charakterystycznych wyliczeń i zdrobnień.

Nasz patron to nietuzinkowa postać. Można brać z Niego przykład, jeśli chodzi o zaradność życiową, pracowitość , znajomość zasad ekonomii , jowialność, dowcip i otwartość wobec ludzi; ale trzeba tez powiedzieć, że nie należał do osób tolerancyjnych. Bronił innowierców, ale jednocześnie przesladował w swych włościach katolików. My jednak doceńmy wkład Mikołaja Reja w rozwój polskiej literatury narodowej i zapamiętajmy wezwanie autora:

? A niechaj narodowie wżdy postronni znają,

Iż Polacy nie gęsi, iz swój język mają?.

A jak siebie postrzegał Rej z Nagłowic? Oto Jego slowa:

? Bom ja prosty Polak,

Nigdzie nie jeżdżając.

Tum sie pasł na dziedzinie,

Jako w lesie zając.

Z granicy polskiej mili

Nigdziem nie wyjechał,

Lecz co wiedzieć przystoi,

Przecież nie zaniechał?

Poznajmy najciekawsze aforyzmy, ktore wyszły spod pióra naszego patrona.

?Bo zawzdy ci więcej jedzą, którzy bliżej misy siedzą?.

?Że dobrym być potrzeba i któż tego nie wie? Lecz dobry owoc rośnie nie na każdym drzewie.?

?Lepsza cnota w błocie, niż niecnota w złocie?

? Małych złodziejaszków wieszacie, wielkim ? nisko sie kłaniacie?

? Nie ten jest mądry, kto wiele spraw umie, lecz kto złe od dobrego rozeznać rozumie? ?Bo nas sam pan uczył temu: chcesz ? li sam brać, daj drugiemu?

?Młodość jak siano więdnie?

?Bo snadź jednak prawie wszyscy tu mieszkamy, by kupczycy;każdy z nas swój handel wiedzie, na koniec na desce jedzie?

? Gorszy pochlebca niż kruk, choć niecnota. Bo ten po śmierci, ten cię drze za żywota?

? Hardemu się zda, iż mu nikt nie rówien?

"A to miej na pilnej pieczy, abyś czytał, kiedy tylko możesz?

? Chłop robotny i żona pyskata to wezmą choćby i pół świata?

? Gniew zamyka w sobie wszystkie grzechy śmiertelne?

? Jaka robotam taka zapłata?

"Kto wszystkim straszen, wszystkich bać sie musi?

"Poleryje się cnota przy klopocie?